ก่อนจะอัพตอนใหม่มาสรุปราชวงศ์ซางตอนต้นที่หนึ่ง
1.ซาง商ช่วงก่อนตั้งราชวงศ์先商时代 : มีชี่契เป็นต้นตระกูล ได้รับศักดินาดินาเพราะผลงานผันน้ำ ทำชลประทานร่วมกับ หยูวี่禹 ต่อมามีเซี่ยงถู่相土เป็นนักกระดิษฐ์คนสำคัญในยุคนั้น
2.ยุคต้นของราชวงศ์ซาง早商时代 พี่น้องหวังไห้ 王亥กับหวังเหิง王恒 ตั้งตนเป็นเจ้า ก็เริ่มกระด้างกระเดื่องต่อราชวงศ์เซี่ยา夏 จนกระทั่งในรุ่น商汤ก็ประกาศสงครามกับ夏桀 กลายเป็นสงครามโค่นล้มราชวงศ์ครั้งเเรกในประวัติศาสตร์ 鸣条之战（สงครามทุ่งหมิงเถียว)
**鸣条之战（สงครามทุ่งหมิงเถียว)จะถูกเชื่อมโยงกับสงครามทุ่งมู่เหย่牧野之战ในปลาย ราชวงศ์商 ซึ่งถูกราชวงศ์周โค่นล้ม สงครามทั้งสองครั้งถือเป็นต้นเเบบของสงครามปฏิวัติในประวัติศาสตร์จีนเเละ ประวัติศาสตร์โลกด้วยครับ
เกร็ดมังกร ต่อยอดShot Noteประวัติศาสตร์จีน ตอนที่2 ราชวงศ์商(ซาง) *ตัวช่วย:ตารางยุคสมัยฉบับย่อที่เคยโพ้สไว้
**บุคคลสำคัญ: 舜(shùn) 契(qì) 王亥(wáng hài) 王恒(wáng héng) 商汤(shāng tāng) 夏桀(xià jié) 商纣(shāng zhòu):
***คำสำคัญ 甲骨文(jiǎgǔwén) 陶文(táowén) 汤武革命(tāngwǔgémìng) 冶铁技术(yětiějìshù)，製陶业(zhìtáoyè) 商业(shāngyè)
***ในบทความมีคำเเปลให้เเล้วเมื่อครั้งที่แล้ว ได้อธิบายเกี่ยวกับเหตุการณ์สำคัญในยุคราชวงศ์夏xiàไปแล้ว ทุกคนคงจำกันได้…แต่ผมว่าหลายคนอาจจะจำไม่ได้ ฮ่าฮ่า ทบทวนทีหนึ่งนะครับ บทสรุป3บรรทัดที่ทิ้งท้ายไว้เมื่อครั้งที่แล้วมีดังนี้“เมื่อระบบสละ ตำแหน่ง禅让(shà ràng) ในยุคของเหยา尧(yáo)ซุ่น舜(shùn) หยูวี่禹(yǔ) ถูกแทนที่ด้วยระบบสืบสันตติวงศ์世袭(shì xí)ในยุคของฉี่启(qǐ) แผ่นดินของส่วนรวม公天下(gōng tiān xià)จึงกลายมาเป็นแผ่นดินของสกุลวงศ์家天下(jiā tiān xià) เมื่อวงศ์ที่ว่ากลายเป็นราชา จึงเกิดราชวงศ์王朝 และดินแดนที่ปกครองด้วยราชวงศ์จึงเรียกว่า国家”
ที่ต้องทบทวนทีหนึ่งเพราะว่า ตัวละครบางตัวเราต้องเอามาใช้ต่อในเรื่องราวของครั้งนี้ครับ สิ่งหนึ่งที่ต้องอธิบายคือ ความจริงราชวงศ์เซี่ยา 夏กับราชวงศ์ซาง商 มีช่วงระยะเวลาที่คาบเกี่ยวกันบางครั้ง ต้นตระกูลของราชวงศ์ซางถูกบันทึกไว้ด้วยอักษรที่จารึกไว้บนกระดูกสัตว์/ กระดองเต่า甲骨文(jiǎgǔwén) ค่อนข้างครบถ้วน เมื่อครั้งที่舜(shùn) แต่งตั้งให้ หยูวี่禹(yǔ)เป็นผู้นำต้านอุทกภัย จนเกิดเหตุการณ์ หยูวี่ผู้ผันน้ำ大禹治水 มีบุคคลที่ชื่อ ชี่ 契(qì) เป็นหนึ่งในผู้มีความสามารถที่เข้าร่วมเหตุการณ์ครั้งนี้ โดยมีตำแหน่งที่ผู้ช่วยของหยูวี่禹(yǔ) ซึ่งชี่ 契(qì) คนนี้เอง คือต้นตระกูลของราชวงศ์ซาง 商 ในเหตุการณ์ครั้งนั้น ชี่ 契(qì) มีผลงานโดดเด่น จึงได้รับดินแดนซาง商เป็นศักดินา
ในแง่ประวัติศาสตร์ แบ่งราชวงศ์ซางเป็น3ช่วง ได้แก่ ยุคก่อนก่อตั้งราชวงศ์ซาง先商时代 ยุคต้นของราชวงศ์ซาง早商时代 และ ยุคปลายราชวงศ์ซาง晚商时代 กินระยะเวลาประมาณ500ถึง650ปี แม้จำนวนปีไม่แน่ชัด แต่มีบันทึกเกี่ยวกับบุคคลสำคัญรุ่นต่อรุ่นค่อนข้างครบถ้วน สำหรับนักเรียนนักศึกษาไทย ผมคิดว่าคงไม่จำเป็นต้องไปรู้หมด เพราะรู้ไปก็ปวดหัวครับ ขอแค่สรุปสั้นๆเกี่ยวกับ บุคคลที่ควรจำ เพื่อเข้าใจลักษณะคร่าวๆของยุคราชวงศ์ซาง商ก็พอครับ
ยุคก่อนก่อตั้งราชวงศ์ซาง先商时代 เป็นยุคที่ค่อนข้างพิเศษในแง่ของสิ่งประดิษฐ์และวิศวกรรม เพราะต้นตระกูลซางเกิดจาก ชี่ 契(qì) ผู้ซึ่งได้รับศักดินาจากผลงานด้านผันน้ำและชลประทาน รุ่นลูกจนถึงรุ่นหลานๆของชี่ 契(qì) จึงปรากฏช่างฝีมือและนักวิทยาศาสตร์หลายคน คนที่ควรรู้จักมีสองสามคนครับ คนแรกคือ หลานแท้ๆของ契(qì) ชื่อเซียงถู่相土 ผลงานที่โดดเด่นได้แก่การประดิษฐ์ รถม้าบรรทุก马驾车 และในบันทึกเกี่ยวกับเซียงถู่相土ยังพบข้อความว่า “ชื่อเสียงของเขากระฉ่อนไกลถึงดินแดนโพ้นทะเล” บวกกับภาพวาดในยุคสมัยเดียวกัน จึงเกิดข้อสันนิษฐานว่า มีความเป็นไปได้สูงที่คนจีนโบราณมีการเดินทางติดต่อกับหมู่เกาะใกล้แผ่นดิน ใหญ่ตั้งแต่ก่อนคริสตศักราช 2000ปี ; ส่วนคนที่สองและสาม เป็นพี่น้องกัน เป็นทายาทรุ่นที่14ของตระกูลซาง商 สองคนนี้ชื่อหวังไห้ 王亥กับหวังเหิง王恒 เนื้อหาไม่มีอะไรมาก สั้นๆคือ สองพี่น้องนี้ คือ ทายาทรุ่นแรกที่ตั้งตนเป็นเจ้า คำว่าหวัง王หรือออกเสียงแต้จิ๋วว่า อ๋อง คือตำแหน่ง เจ้าแห่งแคว้น/เจ้าแห่งดินแดน ในที่นี้ไม่ได้หมายความว่าสองพี่น้องแซ่王แต่อย่างใด เมื่อถึงยุคของสองพี่น้องนี้ ก็เริ่มเข้าสู่ ยุคแห่งราชวงศ์ซาง商อย่างแท้จริง และเริ่มวางรากฐานอำนาจ นำไปสู่การโค่นราชวงซ์เซี่ยา夏
สำหรับนักศึกษา อยากจะให้ท่องคำเหล่านี้ไว้ครับ เพราะเป็นเทคโนโลยีสำคัญที่เกิดขึ้นในราชวงศ์นี้ 冶铁技术(yětiějìshù)การหล่อ/หลอมเหล็ก，製陶业(zhìtáoyè) การผลิตเครื่องปั้นดินเผา 商业(shāngyè)การค้า
แทรกนิดหนึ่งครับ ในยุคโบราณ ก่อนจะมีการกำหนดรูปแบบชื่อแซ่ คนจีนจะมีแต่ชื่อตัว ส่วนเวลาแนะนำตัวเองแบบพิธีการ ก็จะแนะนำประมาณว่า “ข้าชื่อxxx แห่งตระกูล/เผ่า yyy มาจากเขตดินแดนzzz”
ทีนี้มาถึง ยุคต้นของราชวงศ์ซาง早商时代 เมื่อพี่น้องหวังไห้ 王亥กับหวังเหิง王恒 ตั้งตนเป็นเจ้า ก็เริ่มกระด้างกระเดื่องต่อราชวงศ์เซี่ยา夏 สงครามเย็นระหว่างสองอาณาจักรดำเนินไปนานหลายสิบปี จนกระทั้งมาถึงทายาทรุ่นแหลนที่มีชื่อว่า ทัง汤 ซึ่งตรงกับรัชสมัยของเจี๋ย桀(xià jié) แห่งราชวงศ์เซี่ยา夏 (ในตำราจะเรียกสองคนนี้ว่าซางทัง 商汤กับเซี่ยาเจี๋ย夏桀) ก็เกิดการแตกหักระหว่างสองราชวงศ์ เริ่มจากเหตุการณ์ หาว毫แห่งแคว้นเก๋อ ประเทศราชหนึ่งของฝ่ายราชวงศ์เซี่ยา夏 อ้างว่าปศุสัตว์ไม่พอ ไม่อาจทำพิธีเซ่นไหว้เทพเจ้า ซางทัง 商汤จึงส่งปศุสัตว์และเสบียงไปให้ ปรากฏว่าอีกฝ่ายไม่เพียงไม่ขอบคุณ กลับฆ่าคนของซางทัง 商汤 แล้วริบรอนทุกอย่างไปอย่างหน้าตาเฉย จึงเกิดสงครามขึ้นและซางทัง 商汤เป็นฝ่ายชนะ เมื่อเป็นเช่นนั้น ซางทัง 商汤ก็เริ่มเกิดความฮึกเหิม และประกาศสงครามกับเซี่ยาเจี๋ย夏桀 โดยป่าวประกาศต่อเหล่าแคว้นต่างๆว่า ขอให้มาร่วมพันธมิตร เพื่อล้มล้างทรราชย์กับเซี่ยาเจี๋ย夏桀 และได้ส่งสารประกาศความชั่วของกับเซี่ยาเจี๋ย夏桀ไปทั่ว
ซางทัง 商汤 ได้ชื่อว่าเป็นผู้ปกครองโดยธรรม เทียบคู่กับหยูวี่禹(yǔ) เพราะในยุคซุ่นหยูวี่禹(yǔ)มีมหาอุทกภัย9ปี และหยูวี่禹(yǔ)ผันน้ำสำเร็จ ถือเป็นการกำจัดภัยพิบัติ ส่วน ในยุคของซางทัง 商汤 มีมหาภัยแล้ง7ปี และในปีสุดท้าย หมอผีเสนอให้เปลี่ยนจากการเซ่นเทพเจ้าด้วยวัว เป็นการเซ่นด้วยคน (บูชายัณ) ปรากฏว่าซางทัง 商汤 ตอบหมอผีว่า ถ้าจะเซ่นด้วยคน ก็ขอเป็นตัวเขาเองก็แล้วกัน เขาไม่อาจทนดูคนอื่นถูกเชือดคอได้ ปรากฏว่ายังไม่ทันเริ่มพิธี ฝนก็กระหน่ำเทลงมา เป็นอันสิ้นสุดภัยแล้งเสียเฉยๆ ประชาชนจึงพากันยกย่องสรรเสริญว่า ซางทัง 商汤 คือเทพจุติในร่างมนุษย์ เป็นผู้ปกครองโดยธรรมอย่างแท้จริง
ประจวบเหมาะกับเวลานั้น มีประเทศราชของราชวงศ์เซี่ยา夏 จำนวนมากเริ่มไม่พอใจการปกครองของเซี่ยาเจี๋ย夏桀 เพราะเซี่ยาเจี๋ย夏桀ปกครองด้วยการกดขี่ และสร้างวังให้ตนเองนับไม่ถ้วนโดยไม่คำนึงถึงความทุกข์ของประชาชน ประเทศราชเหล่านั้นได้ข่าวเกี่ยวกับการปกครองโดยธรรมของซางทัง 商汤 และรู้มาว่าซางทัง 商汤ชนะสงครามปราบหาว毫 จึงพากันแปรพักตร์ไปอยู่ฝ่ายซางทัง 商汤 ซางทัง 商汤 ประกาศสงคราม การรบพุ่งรุนแรง จนเป็นที่มาของสงครามทุ่งหมิงเถียว鸣条之战
ซึ่งสงครามครั้งนี้ถือเป็นสงครามล้มล้างราชวงศ์ครั้งแรกในประวัติศาสตร์จีน และมีความสำคัญในแง่ของการทหารและการเมืองมาก เพราะมีการบันทึกลำดับขั้นตอนไว้ครบถ้วน เป็นที่มาของ สูตร “ล้มราชวงศ์” และ สูตร”การทำศึก” สูตรล้มราชวงศ์推翻王朝( tuīfān wángcháo)มีหลักง่ายๆว่า顺乎天而应乎人(shùnhutiān ér yìnghurén)หรือแปลเป็นไทยว่า “อ้างอิงสวรรค์เพื่อสนองคน” ง่ายๆคือ บอกใต้หล้าว่านี่คือบัญชาสวรรค์ เหตุเพราะผู้ครองคนนี้เป็นทรราช จึงต้องกำจัดเสีย แต่แท้จริงแล้ว เป็นประสงค์ฟ้าหรือแค่อ้างเพื่อสนองจิตใจคนหมู่มากก็แล้วแต่จะคิด นั่นเอง หลายคนในประวัติศาสตร์ใช้สูตรนี้อย่างขาวสะอาด แต่ก็มีหลายคนที่ใช้สูตรอย่างฉาบฉวยและจอมปลอม ส่วนสูตรการทำศึกคือ “伐谋(fámóu)”、“伐交(fájiāo)”、“伐兵(fábīng)”、“用间(yòngjiān)” (เริ่มที่วางแผน เปิดหน้ากระดานด้วยการทูต แล้วค่อยเคลื่อนพล ควบคู่กับการหลอกล่อ) ซึ่งทั้งสองสูตรถูกนำไปใช้ซ้ำตลอด12ราชวงศ์
สงครามทุ่งหมิงเถียว鸣条之战(ซางล้มล้างเซี่ยา) โด่งดังควบคู่กับ สงครามทุ่งมู่เหย่牧野之战 (โจวล้มล้างซาง) ถูกเรียกรวมกันว่า ปฏิวัติทัง-หวู่汤武革命 หมายถึง ทังแห่งราชวงศ์ซาง商汤กับหวู่แห่งราชวงศ์โจว周武 เพราะเป็นสงครามล้มเจ้าทั้งคู่ (โดยให้เหตุผลว่า เจ้าทำตัวเป็นทรราช) และถือเป็นแม่บทของการปฏิวัติ แบบ“替天行道 บัญชาสวรรค์” ในยุคของหลิวปัง刘邦แห่งราชวงศ์ฮั่น汉 ถ้าเราเข้าใจ สงครามปฏิวัติทัง-หวู่汤武革命 เราก็จะเข้าใจประวัติศาสตร์ช่วงต้นราชวงศ์ฮั่นด้วย ฉะนั้น จึงเป็นช่วงประวัติศาสตร์ที่สำคัญมาก ถ้าอ่านตกไปอาจจะงงกับวิชาประวัติศาสตร์จีนไปเลยนะครับ
เอาล่ะครับ ยังเหลือยุคยุคปลายราชวงศ์ซาง晚商时代 แต่ผมว่าบทความนี้จะยาวเกินไปซะแล้ว เดี๋ยวน้องๆนักเรียนจะเหนื่อยครับ เก็บไว้ตอนหน้าดีกว่า เกริ่นแค่สั้นๆว่า ปลายราชวงศ์ซางมีบุคคลสำคัญแค่คนเดียวคือ เจ้าแคว้นคนสุดท้ายที่ชื่อซางโจ้ว商纣(shāng zhòu) ผู้ซึ่งหลงไหลนางสนมจิ้งจอกเก้าหางจนอาณาจักรล่มสลายนั่นเอง ถ้าพูดถึงระดับความมันส์ละก็ ระดับ10ดาวก็ว่าได้ครับ เพราะมีทั้งสงครามและความรัก รวมไปถึงความน้ำเน่าราวบทละคร รวมอยู่ในคนๆนี้คนเดียวครับ ไว้ติดตามอ่านกัน วันนี้ขอลา
ติดตามได้ใน…อ.อี้hsk&patจีน
